„Berety z gwiazdami” to  książka o historii radzieckich wojsk powietrzno-desantowych. Autor – Steven J.Zaloga  próbuje odtworzyć dzieje  elitarnych radzieckich jednostek od czasu ich powstania w 1930 roku do czasów rozpadu Związku Radzieckiego i przewrotu Jelcynowskiego w 1993 roku. .
Zadanie to niezmiernie trudne jako, że ilość materiałów źródłowych i  dokumentów jest niewielka ,  informacje są rozproszone, dostęp do poradzieckich archiwów utrudniony a czasem wręcz niemożliwy . Książka bazuje zatem w dużej mierze na źródłach amerykańskich oraz materiałach prasowych , co nie pozostaje bez wpływu na stworzony przez nią wizerunek VDV (Vazduszno Diesantnych Voisk). O spadochroniarzach Armii Czerwonej  w czasie II Wojny i latach powojennych mówiło się niewiele. Działo się tak z powodu  wysokich stopni tajności jakie nadawano tej tematyce,  ale również za sprawą  braku spektakularnych sukcesów tych formacji. Związek Radziecki  będąc prekursorem wykorzystania  desantu powietrznego  ( wszak pierwsze na świecie formacje powietrzno-desantowe powstały właśnie tam), praktycznie do czasów wojny afgańskiej 1979-1989 nie wykształcił odpowiedniej taktyki  użycia takich formacji. Wielkim hamulcem w rozwoju wojsk aeromobilnych były potężne braki w technologiach, logistyce i błędy w dowodzeniu . Skutkiem tego  drugowojenne operacje VDV  kończyły się zazwyczaj sromotnymi porażkami  - również i to było przyczyną ,tego , że o nich nie mówiono.
Wspaniała przyszłość wojsk powietrznodesantowych w ZSRR  została zaprzepaszczona praktycznie w 3 lata po ich powstaniu w skutek stalinowskich czystek w armii.  Te trzy lata to najlepszy okres VDV i okres najburzliwszego rozwoju tych formacji .

Zaloga w swojej książce  rysuje dość ogólny obraz wojsk aeromobilnych w ZSRR . skupiając się na aspekcie historycznym . Próżno w książce szukać  informacji o taktyce  działania i walki . Oczywiście podstawowy zasób informacji  z tej dziedziny na stronach odnajdziemy , ale przedstawione są one jedynie jako uzupełnienie tła historyczno-politycznego na którym przyszło działać desantowcom. W pewnym stopniu – ale też jedynie niezbędnym do ukazania historii rozwoju autor zajmuje się sprzętem bojowym  formacji. Tu z kolei bardzo brakuje ilustracji  i podstawowych chociażby informacji technicznych
W najbardziej wnikliwy i dokładny sposób przedstawione są operacje VDV z okresu 1930-1945. Jak można się spodziewać oczywiście nie wszystkie – tylko te do których udało się autorowi dotrzeć w zasobach anglojęzycznych źródeł. Niestety brak map  bardzo zaciemnia  obraz. Szkice które znajdujemy w książce nie mówią o operacjach kompletnie nic.
Okres  spadku znaczenia formacji powietrznodesantowych po drugiej wojnie  jest w książce zasygnalizowany  zaś data ich reaktywacji – zdaniem autora ( co nie jest specjalnie nowatorskim stwierdzeniem) to okres po śmierci Stalina 1953-1956. Znajdujemy w tym miejscu opisy udziału VDV w interwencji  na Węgrzech i w Czechosłowacji. W  bardzo sympatyczny i obszerny sposób autor ukazuje rolę Polski w dziejach ruchów niepodległościowych w Europie po 1956 roku.
Temat wojny Afgańskiej w trakcie której VDV przeżywa drugą młodość i  staje się formacją prawdziwie elitarną jest potraktowany po macoszemu. Choć w latach 70-tych ubiegłego stulecia państwo radzieckie szczyciło się swoimi elitarnymi oddziałami  to jednak największa moda „ na niebieskie berety” zrodziła się już po upadku ZSRR   
 Generalnie Książka pozwala na usystematyzowanie pewnego zasobu wiedzy, który  miłośnicy tematu na pewno mają , jednakże nie należy się spodziwewać , że po jej przeczytaniu będziemy wiedzieli dużo więcej .Ci którzy nigdy tematem VDV się nie interesowali na pewno znajdą w niej  informacje  do których nie jest łatwo dotrzeć.
Poważnym mankamentem tej pozycji jest tłumaczenie –  a zwłaszcza pozostawienie w tekście oryginalnych amerykańskich  określeń wojskowych , które nijak nie przekładają się na realia Armii Radzieckiej . Książka miejscami jest monotonna – brak jej „ognia” z którym spadochroniarze szli do boju. Jak dla mnie jest „zbyt amerykańska”  - nie czuje się w niej nic co odróżniło by formację radziecką od setek innych tego typu formacji na świecie, a nie jest dla nikogo chyba tajemnicą , że „rosyjski sposób myślenia” nie przekłada się tak po prostu na europejskie czy amerykańskie standardy postrzegania . Miejscami odnosi się wrażenie , że autor tak na dobrą sprawę nie ma nic do powiedzenia  i w tych momentach zarzuca czytelnika masą ogólników  o charakterze mniej wojskowym a bardziej politycznym.
Podkreślam jednak jeszcze raz , że choć pozycja nie jest najwyższych lotów , a wśród znawców zagadnienia  określana jest słowami : "do bani" to realizacja tego tematu jest niezwykle trudna i pomimo wszystko należy oddać autorowi i wydawcom sprawiedliwość, za jego podjęcie.

Reasumując : Przy całkowitym braku  literatury poświęconej temu tematowi książka „Berety z gwiazdami” jest  obowiązkową pozycją  dla każdego zajmującego się nie tylko tematyką Armii Radzieckiej , ale również ogólnie rozumianym zagadnieniem jednostek specjalnych świata. Tą książkę po prostu należy przeczytać  -  bo stanowi ona absolutnie podstawowy materiał do jakiejkolwiek dalszej próby zajmowania się formacjami  zbrojnymi ZSRR i jednostkami „elitarnymi” innych państw. Należy ja przeczytać jako pierwszą ale w żadnym wypadku nie jako ostatnią...jeśli oczywiście będzie co czytać....

Steven J. Zaloga
"Insidethe blue berets.A combat history of Soviet and Russian Airborne Forces"
„Berety z  gwiazdami – Radzieckie wojska powietrznodesantowe”
przekład z angielskiego Jarosław Skowroński
Oficyna wydawnicza RYTM
Dom Wydawniczy Bellona
Warszawa 2003

Uwaga cena książki w 2005 roku w księgarni Bellona to 27 zł
Ceny w księgarniach wysyłkowych 25-30 zł
Na allegro daje się kupić już od 13 zł

Nietoperz