Nieopodal reduty Dehn`a a,  koło drzewa rosnącego w modlińskiej twierdzy  ktoś „od zawsze”  zapalał znicz. Kiedyś ktoś położył wiązankę kwiatów. Zawsze we wrześniu i pierwszego listopada tuż obok ulicy  płonął mały płomyk . Ktoś pamiętał, a może ktoś po prostu wiedział.
W 2005 roku kilka budynków  Twierdzy Modlin trafiło w prywatne ręce -  tak szczęśliwie złożyło się , że w ręce ludzi , dla których historia oręża  stała się wiele lat temu pasją życia .  To właśnie zamiłowanie do techniki i architektury wojskowej sprawiło, że oprócz  wydania pieniędzy na  ratowanie  ułamka polskiej historii ludzie ci postanowili zachować tradycje tego miejsca Zaczęli organizować imprezy o charakterze militarnym  - po prawie roku porażek i niepowodzeń  temat Parku Militarnego Twierdzy Modlin zaczął być zauważany w tzw. ”środowisku”  Wiecie doskonale, że nie jeden raz już napisałem o tym właśnie miejscu, i choć nie będę ukrywał , ze do projektu tego przez dłuższy czas odnosiłem się sceptycznie i z dystansem , to jednak temat samego miejsca z pewnych dość osobistych powodów jest bliski mojemu sercu i  nie będę kłamał -  do modlińskiej twierdzy jeżdżę z przyjemnością  choć nie bez krytycznego spojrzenia .Wbrew pozorom nie znaczy to jednak zupełnie nic.  Moje odczucia są niczym wobec tego co wydarzyło się w tym właśnie miejscu  wiosną 2006 roku. Stanowią jedynie tło i dowód na to , że  gdy w odpowiednim miejscu znajdą się odpowiedni ludzie , to i miejsce i ziemia  mogą zacząć opowiadać tragiczne losy naszej przeszłości Swój krótki materiał zacząłem obrazem modlińskiej ulicy gdzie wśród ceglanych murów ktoś zapalał znicz – ktoś pamiętał o wydarzeniach z przed sześćdziesięciu siedmiu  lat. Ktoś nawet kiedyś opowiedział o wydarzeniach  z 1939 roku gdy do podziemnego korytarza ( zdjęcie poniżej )  w dramatycznych chwilach obrony twierdzy  wbiegło pięciu  polskich żołnierzy.

Ktoś opowiedział, bo ktoś inny mu opowiedział o nurkującym właśnie JU-87 o wyjącej syrenie i świście spadającej bomby, o potwornym huku , odłamkach i drżącej ziemi gdy ładunek eksplodował zawalając podziemny korytarz. Jednak ludzka pamięć często bywa zawodna , a historię potrafi dopisać wyobraźnia. My eksploratorzy – takie opowieści kwitujemy kiwaniem głową i pobłażliwym uśmiechem na twarzy.Wedle opowieści z rumowiska wydostało się trzech  żołnierzy – pozostali polegli  pod gruzami twierdzy....

Wiosną 2006 roku podczas prac remontowych na terenie Parku Militarnego Twierdzy Modlin przystąpiono do  usuwania zawaliska w korytarzu prowadzącym, z terenu „piekarni”  do reduty Dehn`a 

na zdjęciu miejsce w którym poległ żołnierz

 Tak naprawdę o żołnierzach biegnących tym korytarzem w 1939 roku zapomniano. Zresztą jak zapewne doświadczyło wielu eksploratorów  opowieści opowieściami a historia i znaleziska sobie... Właścicielowi obiektu zależało na udrożnieniu przejścia pomiędzy budynkami   którym jest  podziemny tunel.  Podczas usuwania kilkumetrowego zwału ziemi w pewnym momencie natrafiono na ślady wybuchu a w nich na  ludzkie szczątki. Był przy tym obecny znany wielu  z nas kolekcjoner i doświadczony eksplorator Dariusz Madrak – jeden z właścicieli tego miejsca  i inwestor prac.

Na miejscu zjawiła się policja i prokurator. Zanim jednak podjęto jakiekolwiek działania dochodzeniowo śledcze wprawne eksploratorskie oko  ustaliło – „klient” – Polak po wybuchu, zasypany..... niektórzy z nas wiedzą  inni czują .. dla innych nie ma to znaczenia.  Jest jednak w każdej bitewnej statystyce rubryka „zaginiony bez wieści”. Gdy z pod łopaty zaczynają nagle „wychodzić” drobne brązowe pozostałości po czyimś życiu,   każdy kto ma choć odrobinę wyobraźni jest w stanie uzmysłowić sobie ogrom okrucieństwa wojny, jest w stanie pojąć, jak tragiczne są okoliczności , które kierują ludzkimi drogami .. czasem można pojąc jak wiele w nich cierpienia ...  jak w ułamku sekundy życie tworzone przez lata potrafi zamienić się w kupkę zbutwiałych kości i kilka zardzewiałych  bezwartościowych przedmiotów . 

 Ci którzy potrafią zrozumieć , wyobrazić sobie tą chwilę , ci którzy rozumieją ogrom tragedii i fałszywy patos ułamków sekund potrafią znaleźć w sercach i czynach ogromny szacunek dla  człowieka, który wiele lat wcześniej zakończył swoją życiową drogę w miejscu gdzie dziś wbijamy w ziemię łopatę. Wielu z tych, którzy mają w swym eksploratorskim dorobku takie momenty  na zawsze już  pamięta o człowieku, który stał się przez lata garstką popiołu ....a w tej krótkiej chwili gdy łopata odsłania historię staję się również częścią nas samych, bez względu na to kim był za życia.

Są też tacy , którzy nie potrafią uszanować majestatu śmierci i cierpienia... ale ci niechaj sczezną...
W trakcie postępowania policja i prokuratura, oraz biegli sądowi potwierdzili, że poległy   zginął we wrześniu 1939 –  ustalono, że był mężczyzną w wieku ok.20-30  lat  posiadał przy sobie ekwipunek  na podstawie którego stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, że był żołnierzem polskiej armii. Potwierdzają  to równiez znalezione przedmioty osobiste i pieniądze. 

 Ustalono również, że śmierć nastąpiła praktycznie natychmiast w skutek  eksplozji, która miała miejsce w bezpośredniej bliskości zaś  zwłoki zostały najpierw zmasakrowane wybuchem a następnie zasypane zawalającym się  stropem budowli. Tożsamości poległego nie da się niestety ustalić – przy zwłokach nie znaleziono znaku identyfikacyjnego – „ nieśmiertelnika” . Jest jednak pewna nadzieja. Poniżej przedstawiamy zdjęcia osobistych - charakterystycznych - przedmiotów znalezionych przy poległym. Aluminiowy medalik, który miał na szyi oraz damski kolczyk , który najprawdopodobniej miał w kieszeni

Być może ktoś rozpozna te przedmioty, być może ktoś, kto dziś jest już w podeszłym wieku, pozna w nich coś znajomego. Być może jest jeszcze  wśród nas dziewczyna, która w sierpniu 1939 roku żegnając swojego chłopaka  odpięła  kolczyk i dała  jako talizman, a może jest ta, której ktoś kiedyś potajemnie wykradł kolczyk „ na pamiątke”....
Dziewczyno ! Jeśli przeczytasz te słowa  i rozpoznasz te przedmioty odezwij się !

 Już w momencie znalezienia poległego żołnierza – inwestor i właściciel, a zarazem człowiek dla którego przeszłość  nie jest jedynie nudną nauką wpajaną na siłę w szkole  podjął decyzję o konieczności pochowania poległego na cmentarzu obrońców Twierdzy Modlin. Po zakończeniu dochodzenia  i otrzymaniu orzeczenia biegłych Dariusz Madrak rozpoczął starania o  dokonanie pochówku żołnierza z należnymi honorami wojskowymi. Uroczystość  odbyła  się 23 września 2006 roku  w 67 rocznicę śmierci, na modlińskim cmentarzu  w asyście Kompanii Honorowej Drugiej Mazowieckiej brygady Saperów  i reprezentantów "wrześniowych" grup rekonstrukcyjnych. Ja sam byłem  obecny na tym pogrzebie, zapaliłem znicz i na chwile zatrzymałem swoją bezsensowną pogoń za życiem, aby spróbować wyobrazić sobie tamte chwile z przed blisko siedemdziesięciu lat, świst bomby, huk wybuchu  i urwane zawalającą się ziemią ludzkie życie, życie żołnierza, którego los przywiódł w 1939 roku do modlińskiej twierdzy.

Niestety nie wszyscy zaginieni bez wieści w trakcie działań wojennych  mają  dziś swoje mogiły. Nie zawsze na szczątki poległych trafiają ludzie potrafiący to uszanować. Nie mówię tu wyłącznie o nieodpowiedzialnych, pozbawionych wyobraźni i ludzkich uczuć, poszukiwaczach  militariów. W ciągu ostatnich kilku lat  podczas dynamicznego rozwoju zabudowy Warszawy wielokrotnie trafiano na kości poległych  żołnierzy  jednakże komercyjny charakter  inwestycji i konieczność dotrzymania terminów często powodowały, że kości tych,  którzy oddali życie  w ogniu wojennej walki  trafiały na hałdy ziemi wywożonych przez ciężarówki czy kończyły  w betonowych fundamentach develpoerskich apartamentowców. Czas najwyższy zakończyć ten hańbiący ludzką godność proceder.  Czas nauczyć się poszanowania dla żołnierskiej śmierci i cierpienia. Czas zrozumieć, że śmierć ta jest  czymś co daje nam – potomnym życie i nikt inny ale właśnie my eksploratorzy, rekonstruktorzy, pasjonaci i kolekcjonerzy jesteśmy winni poległym żołnierzom pamięć i najwyższy szacunek. To właśnie my powinniśmy dawać innym przykład. Bo  kości poległych  i osobiste tragedie ludzi z „tamtych lat”  lat uczą nas historii...” ... historia ten jeden ma błąd !... „

 
POST SCRIPTUM
Zarówno ja jako autor powyższego tekstu – zaangażowany emocjonalnie w sprawę odkrywania nieznanych mogił „żołnierzy zaginionych bez wieści”, jak i wszyscy inni dla których los tego człowieka ma znaczenie, pragniemy  wyrazić ogromne i szczere podziękowania dla Policji i Prokuratury, dla biegłych sądowych, specjalistów kryminalistyki, dla pracowników laboratorium kryminalistycznego, „pracowników budżetowych” i wszystkich „zamieszanych” z urzędu w sprawę za sposób w jaki podeszli do tematu. Za szybkość działania, za powagę należną Poległemu , za to , że pokazali jak sprawnie potrafią działać „służby”.

Dziękujemy Wam za to , że przez pryzmat bezdusznych przepisów prawa w  ramach którego musicie działać  potrafiliście dostrzec tragedie która rozegrała się 67 lat temu i uwierzyć w nasze intencje, za to , że Wasze czyny a nie słowa  pokazały , że Polska leży w Europie. Chciało by się już zawsze widzieć , ze zarówno Policja jak i Prokuratura  podchodzą z tak wielkim zrozumieniem i z tak wspaniałym profesjonalizmem do podobnych wydarzeń, bo pamiętać trzeba, że to właśnie nadinterpretacja przepisów prawa i bezwład formalno-organizacyjny często powodowały, że zaginieni bez wieści w trakcie działań wojennych odnalezieni po latach nie mieli należnego im  pochówku. I tyle słów wystarczy... no chyba , że jeszcze jedno ... Niech spoczywa w pokoju !!!!

Relację z uroczystości pogrzebowych możecie zobaczyć tutaj

Gdyby ktoś rozpoznał osobiste przedmioty poległego i mógł  pomóc w ustaleniu tożsamości prosimy o kontakt z autorem tekstu lub z gospodarzem obiektu !     

opracowanie tekst i zdjęcia : Nietoperz
Częsć zdjęć pochodzi z archiwum Parku Militarnego Twierdzy Modlin